Evrim Altuğ – “Cehenneme Övgü” (Ayrıntı 1992, Bağlantı 1999) “Cennetin Dibi” (Ayrıntı 1996, Bağlantı 1999) ve “Annem Belkıs” (İletişim, 2000) ile geniş okur kitlesine ulaşan, Radikal gazetesi kültür sanat sayfasındaki “Uçmakdere” köşe yazılarıyla alışkanlık yaratmış araştırmacı, muharrir Gündüz Vassaf’ın birinci romanı “Ressamın İsyanı”, geçtiğimiz günlerde Everest Yayınları etiketiyle kitabevlerindeki yerini aldı.
Şimdiden ikinci baskıya koşarak Fazla satanlar listesinden inmeyen kitap, Deneyim ve araştırmalarıyla kıdemini ispatlamış Vassaf’ın, yazın alanındaki birinci çalışması. Yaklaşık 670 sayfalık kitap, 16’ncı Çehre Yıl Barok fotoğraf sanatına yeni bir perspektif kazandırarak çatık kaşlı, dik yakalı sanat tarihinin yazılmasına olabildiğince sivil bir istikamet tayin etmiş İtalyan ressam Michelangelo Merisi de Caravaggio’nun müsaadeden gidiyor. Eser, bu merakın peşinden koşarken bir aşk kıssasına iç olmuş çocuk ruhlu, çapkın ve bohem anne karakterin tecrübelerini 30 kısma yaklaşan bir içerikle kayda geçiriyor.
Esasen, kendi içinde dört kitap olarak (Ortigia, Lara, Yolda ve Procida) kurguladığı çalışmasında Vassaf, romanın anne karakteri ve okuru, açılışta ikram ettiği Michelangelo haritasıyla baş başa bırakıyor. Vassaf açılışta okura şu nasihatte de bulunuyor: “Sevgili okur, işiniz kolay değil. Bir çırpıda okuyup bitiremeyeceğiniz bu uzunca roman, yedi yılda yazıldı. Niyetliyseniz ricam, demlenerek okunması. İnanç sahibiyseniz, ola ki alınacak olursanız, ideolojinize, cinsel kimliğinize, tarihinize sıkı sıkı bağlıysanız, tıbbımızın sorgulanmasından kaçınıyorsanız, endişelenmeyin. ‘Ressamın İsyanı’, aitliklerinizin korunmasına aşı olur. İnanmamaya inanıyor, yazdıkça yaşıyor, yaşadıkça yaşıyorum, desem de bana inanmayın. Sıkıntı. neden mi bu kitabı yazdım? Derdim, günüme teslim olmadan ömrü kucaklayabilmek. Yolunuz, yolumuz Aleni olsun.”
Gündüz Vassaf, okurla sohbet edercesine hür bir üslupla ortaya koyduğu kitabında dünya, kozmos, insan, tarih, psikoloji, Lokal ve Ulusal çelişkiler üzere birçok sıkıntıyı de başkarakterin gerek kendisi gerek etrafıyla dertleştiği sıralarda kayda alıyor. Şaibeli bir düello esnasında hayatını yitiren Caravaggio’nun 1608 tarihli, kitabın da kapağında yer bulmuş “Azize Lucia’nın Gömülüşü” tablosundan etkilenmesinden sonra ressamın hayat kıssası ve izlerinin peşinden giden karakter, bu süreçte sanatkarın biyografisini yazanların onun hayatını magazinleştirmesi, periyodunun öncülüğünün örtbas edilmesi üzere ayrıntılarla kendini baş başa buluyor.
Sürprizsiz yaşanır mı?
Yakın Vakit Evvel yitirdiğimiz sanatçı Ali Arif Ersen, bu heybetli fakat mütevazı aktüel ‘kalıntı’ hakkında “İşte! Ustalık bu olsa gerek, Barok müzik gibi! dahil içe bir atmosfer! Radyo tiyatrosu üzere sürükleniyor insan” sözünü kullanırken editörlüğünü berrak Göçer, İhtilal Çakır ve İdil Kartal’ın yaptıkları kitapta Gündüz Vassaf okurlara yoldaşlık eden Caravaggio fotoğrafları için Wiki art sanat ansiklopedisinin QR anahtarını da bırakıyor. Vassaf bununla da kalmayarak, İç kapağında sanatkarın 1597 tarihli “Medusa’nın Kafası” çalışmasına yer verilmiş kitapta referans verdiği müzikler için de Spotify üzerinde bir ‘metin müziği’ seçkisi ortaya koyarak bunu da kulağımıza küpe ediyor.
Vassaf, arka İç kapağında sanatkarın 1606 tarihli “Davut Golyat’ın Kafasıyla” isimli yapıtının yer aldığı “Ressamın İsyanı”nı, ‘Yaşamı şiirselleştiren’ babası Ethem Vassaf’a, ‘İnandığını eleştirebilen’ dayısı Zekeriya Sertel’e ve annesi Belkıs Halim Vassaf’a ithaf ediyor.
Her ‘kitap’ın kısa, lakin ağır, bol göndermeli manzum metinlerle örülü olduğu çalışma, Vassaf’ın felsefî Japon yazın sanatı ‘Haiku’lara hürmet ve aidiyetinin de bir dokümanı olarak Tanım edilebiliyor. Kısık ve ılık sesle ancak alabildiğine yankılı birçok tespit ve tenkidin, birer vagon üzere art arda geldiği bu seyahatte, okur 21’nci YY beşerinin uygar çarpıklıklarını, Caravaggio’nun (güya) ilahi olan düzeyine gündelik hakikatin radikalliğini nasıl eriştirdiğini, Oscarlı Martin Scorsese’nin, bu ressam olmasa niye sinema yapamayacağını ve bu sanatkarın, nasıl olup da “ruhun konuşulamazlığını resmetmeyi” başardığını keşfediyor.
Vassaf, Caravaggio yapıtlarını sanatkarın gösterdiği itinası hak eder bir empatiyle dillendirdiği kitabında, bildiklerini okura dayatmayan bir Laf tonu tutturuyor. Emperyalizm, Sınıf çatışması, bilgi kirliliği, kültür sanayisinin çelişkileri, örtbas edilmiş soykırım hadiseleri derken, anne Ira bu hengâmede sevdiceği Lara’ya da art arda güzellemede bulunmaktan kendini alamıyor. Zira diyor ki: “Sürprizsiz yaşanır mı? İnsanın gizi, kendini tekrar yeniden tanıyabilecek olmasının sonsuzluğunda.” (s.403)
Yazarın kitabında, bu yüzlerce sayfa ve satırın vadettiği bulgu, bilgi, His ve fikirlerin olabildiğince eylemsel kılınabilmesi ismine Bazen sürpriz dokümanlar da gizleniyor. Kitabında John Berger ve Umberto Eco’yu, Ken Loach ve Jean Luc Godard’ı, Kryzstof Kieslowski ve Pier Paolo Pasolini’yi getiren bir beynelmilel lehçe edinen Vassaf, yapıtın anne karakterinin Lara’ya olan başı dumanlı sevdasıyla yüklü çalışmasında okura, varoluş denen Fazla Önemli bir oyun için elini, zihnini, sözleri ve tecrübelerini Tüm cömertliği ve muzipliğiyle uzatıyor.
Yorum Yok